Stan Prawny
Prawne Podstawy Funkcjonowania Geodezji
Najwcześniejsze wzmianki o mierniczych na ziemiach polskich pochodzą z XII i XIII wieku. Wykonujących pomiary nazywano wtedy żerdnikami królewskimi, bo też posługiwali się oni tak prostymi narzędziami, jak żerdź i sznur.
Mierniczym był również podkomorzy królewski. Podkomorzy królewski zarządzał dobrami królewskimi i rozstrzygał spory graniczne. Powstała także instytucja podkomorzego ziemskiego (wojewódzkiego). Wyboru na to wysokie stanowisko dokonywały sejmiki szlacheckie, a mianował sam król. Podkomorzy ziemski, z kolei, dokonywał wyboru komorników granicznych. Zajmowali się oni bezpośrednio rozpatrywaniem spraw granicznych. Podkomorzy ziemski rozstrzygał spory graniczne, potrafił oszacować wartość nieruchomości, a także sklasyfikować grunty.
W 1557 roku, za panowania Zygmunta Augusta, rozpoczęto na Litwie i Podlasiu wielką reformę rolną zwaną „pomiarą włóczną”. Wprowadzono wówczas jednolitą miarę powierzchni (włókę). Ukazały się też pierwsze podręczniki geodezji w języku polskim, jak chociażby „Geometria to jest miemicka nauka po polsku krótko napisana z greckich i łacińskich ksiąg”, Stanisława Grzepskiego z 1566 roku. Sądzi się, że jest to pierwszy podręcznik geodezji w Polsce. Na Akademii Krakowskiej w 1631 roku utworzono katedrę geodezji. Jej nieliczni absolwenci nosili tytuł geometry królewskiego. Ważną postacią w ówczesnej geodezji był ks. Ignacy Zaborowski, (prowincjał zakonu Pijarów od 1802) zwany przez niektórych "ojcem geodezji polskiej", autor pierwszych logarytmów polskich, nauczyciel w Collegium Nobilium i jego rektor. Zaborowski to także autor podręcznika „Jeometria praktyczna” wydanego w 1786 roku oraz „Logarytmów dla szkół” wydanego w 1787 roku.
Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego spopularyzowano instytucję Geometry Jego Królewskiej Mości. Ustanowienie tytułu geometry królewskiego nadawało wyjątkową rangę temu zawodowi, który już wtedy miał cechę „wolny”. Rozbiory Polski i utrata niepodległości spowodowały, że sprawy polskiego miernictwa na długie lata spoczęły w rękach Austrii, Prus i Rosji.
Geodezja to nauka o pomiarach Ziemi, zajmująca się
wyznaczaniem kształtu i rozmiarów globu ziemskiego lub jego
części, określaniem położenia punktów na jej powierzchni,
pomiarami gruntów i obiektów dla celów gospodarczych
technicznych, wojskowych itp. Określenie „geodezja” pochodzi od
Arystotelesa i jest połączeniem dwóch greckich słów
geo - Ziemia i daiso - będę dzielił. Pierwszym znanym
dokumentem prac pomiarowych jest tzw. papirus Achmesa. Pochodzi
on z ok. XX w. p.n.e. i został sporządzony w celu odtworzenia
granic działek położonych w dolinie Nilu. Granice te ulegały
rozmyciu wskutek corocznych wylewów tej rzeki. W starożytnym
Rzymie prace geodezyjne przy budowie dróg i akweduktów wykonywali
agrimenosori, których można uznać za prekursorów współczesnych
geodetów. W XIX i XX w. nastąpił gwałtowny rozwój geodezji w
związku z rozwojem nauki i techniki. Powstały też nowe jej
dziedziny, takie jak: fotogrametria, teledetekcja, geodezja
satelitarna (zob. W. Kosiński, Geodezja, Warszawa 2011, s. 4-5). W większości
krajów Europy termin „geodezja” jest zarezerwowany dla nauki
zajmującej się pomiarami dużych obszarów i całej Ziemi. W Polsce
utrwalił się podział współczesnej geodezji na:
-
geodezję niższą
- czyli naukę o pomiarach wykonywanych na powierzchniach
małych, obejmujących do 750 km kw., bez uwzględnienia
kulistości Ziemi; zadania wykonywane w ramach geodezji niższej
określane są mianem miernictwa
-
geodezję wyższą
- czyli naukę o pomiarach wykonywanych na wielkich obszarach, o
powierzchni ponad 750 km kw., uwzględniających kulistość
Ziemi.
Kartografia z kolei to nauka o metodach sporządzania map i
sposobach ich wykorzystywania. To również dziedzina działalności
organizacyjnej i usługowej związanej z opracowywaniem,
reprodukcją i rozpowszechnianiem map oraz przekazywaniem
informacji odnoszących się do przestrzeni, a zakodowanych w
formie graficznej lub cyfrowej.
Państwowy Zasób Geodezyjny i Kartograficzny
Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny – to określony zbiór informacji przechowywanych w ośrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej i udostępniany w różny sposób jego użytkownikom.
Zgodnie z ustawą Prawo geodezyjne i kartograficzne z 17 maja 1989r z późniejszymi zmianami, państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny służy gospodarce narodowej, obronności państwa, nauce, kulturze i potrzebom obywateli.
Szczegółowe przepisy prawne dotyczące zasobu geodezyjnego i kartograficznego obejmują całość problematyki związanej z rodzajem materiałów stanowiących zasób, z możliwością rozpowszechniania materiałów zasobu, stopnia poufności tych materiałów oraz problematykę wyłączania z zasobu tych materiałów, które utraciły wartość użytkową.
Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny jest własnością Skarbu Państwa. Jest on gromadzony w ośrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej (ODGK). Prowadzony jest na poziomie centralnym (centralny ODGK), wojewódzkim (wojewódzkie ODGK) i powiatowym (powiatowe ODGK).